Atsika meheyi amba Kisiwa ni Maori ti dipartime ni Farantsa be ziti mbola maɳarka lamiziki ni taluwa, mila tsika ni taluwa. Kuraɳa retu djabi navi nandesini holu miditri ndreki miboka ani kisiwa ni Komori, wala heyi tsika amba Maori ti ani kisiwa ni Komori. Ani mkabala tsika retu ani kiblani ni Mozanbiki aɳivu ni kisiwa ni Zanzibari ndreki Bushini, Mila tsika meraɳa. Fisumana lamiziki ni Maori ziti rasulmali boka Bara ni Afriki, Bushini, Persi, Yemeni, Hindi dreki holu boka ani Bara ni Ulaya . Misi zombu ni lamiziki maru Maori etu, hita ani zombu kurmiyana aɳanovana izi, ndreki ani faɳanovana zombu ni lamiziki rewu, hita ka ani mwadeli isumana izi, ndreki mwadeli aniɳenani. Ampaɳanu zombu ni lamiziki retu neheyi nidzeri hasa tsara, zombu retu tsi meraɳa ndreki zombu ni lamiziki hafa. Atsika havi kweledza ndrewu ani gazeti mahampi efatra inu shama ni zombu ni lamiziki retu. Rewu efatra : misi shama ni zombu lamiziki ato ndreki ngwezi ni shiyama (membranofoni), misi shama ni zombu lamiziki maɳena re sambi rewu ka sumana (idiofoni), misi shama ni zombu lamiziki atona ndreki tadi(kordophoni), misi shama ni zombu lamiziki tsufina (aerofoni).

Ani dzoru ni lamiziki misi shama efatra ni zombu ni lamiziki. Zombu ni lamiziki kayi ndrewu membranofoni. Rewu zombu ni lamiziki ato ndrewu ndreki ngwezi ni shiniyama, zi neyka ano mamangu ani ngwezi yi maɳena. Misi zombu ni lamiziki mahampi ata dimi amba rewu ato ndreki ngwezi ni shiniyama hazu Maori etu.

Misi azulahi efatra, misi zanka dori, misi dori, misi fumba misi ndreki msindriyo. Rewu meraɳa be habeza ndrewu tsi meraɳa. Kimaori rewu Kayi ndrewu ngoma ti ro mwadeli vulaɳina azulahi ani kisawahili. Ani nishani ni bantu pitetraka aɳivu ni bara ni Afuriki djabi, ata mkabala anunga ni zuva ani baharini ni hindi. Haya tari ni Afriki misi hila ni areki tu ro andubumbufi ndrewu ngwezi.

Tari

Atsika ka mila eheyi zombu ni lamiziki ti atsika tokutru heyi mahali nibwaha ni zombu ti ndeki mahala ni suma ndrewu ziti. Ziti boka ani tani ni Zarabu zi kayi ndewu tar andrewu wo. Zi tewu ni kurmiyani ndrewu taluwa tewu ani bara ni ulaya pandri ti Portugali, ti Espani, ti Bresili , ndreki ti gwatemala. Pandri ani kisiwa ni Komori zi kayi ndrewu Tari, Zanzibari ziti kayi ndrewu rika, Maldivu zi kayi ndrewu thaara aya bushini zi amponga tapaka.

Tari ni Maori tsi meraɳa ndreki tari ni taluwa boka ani tani Zarabu mana zi tewu misi raha maɳena. Zombu ni Lamiziki ti ato ndrewu ngwezi ni ndreki bengui vavi ni sisifina boka yewu napaku ani kadra ni kakazu taburburi. Zi boka yewu nakudidiɳi ndrewu shevi anga itana. Kadra yi zi gudru ni kakazu naboka ndrewu teɳa nazi boka yewu ni sisifina.

Azulahi ato ndrewu ndreki kakazu ni mlandrema (Broussonetia greveana),ndreki bunara (Albizia lebbeck), ndreki vudi ni finesi (Artocarpus heterophyllus), ndreki vudi ni mtrondro (Calophyllum inophyllum), awu vudi ni antafaɳa (Terminalia catappa).

Ijewuti holu mila ikuhudumu vudi ni kakazu rewu safke kadra nazi meti ato ndreki ampira ni PVC. Rewu mangala tadi ni guni ro amiyeza ndrewu ngwezi anga ayitsi. Zi asitriki ndrewu ani kadrayi mahala misi ngwezi anga vuwa tsuri tsara beki.

Misi kalite ni tari aroyi, misi madiki amba pana nazi madeha centimetra arompulu. Misi kalite mavetiɳi pana nazi izi centimetra efampulu. Tari madiniki re suma ni viyavi ani deba ndreki ani tari (aɳarɳa « tari » ti ziti soma ka). Tari mavetiɳi re mandeha ndreki kosa be rewu suma lalayi ani mawulida shengi awu ani mulidi.

Azulahi

Azulahi retu rewu ti hazu ani Bara ni Afiriki, kila Tanana misi mwadeli ikurmiyana rewti. Rewu ti hazu maru swafu ani Tanana ni Afriki mahala kara : Ruwanda, Burundi, Uganda, Kongo ndreki ani Tanzani. Aɳarɳa ni Azulahi ti ani tanana ni Gabon kutafasirana ani aɳarɳa ni zombu ni lamiziki kayi ndrewu hape. Aɳarɳa yi vulaɳi nishani kayi ndrewu bwiti ( yiwu aɳarɳa ni swala ani ndrewu). Ani tani ni Ruwanda aɳarɳa nazi matoɳu azulayi nahampi ata fulu (ishakwe, inyahura ndreki igihumurizo). Hita amba mila ni tanana ni Ruwanda, Burundi, Uganda, Kongo dreki Tanzani meraɳa, yewu tsindzaka ndreki hantsa miyarka ndreki azulahi retu, boka yewu utamaduni ndrewu maɳarka lalaɳa.

Ani Kisiwa ni komori marikitri Ruwanda, Burundi, Uganda, Kongo dreki Tanzani, Kisiwa ni Maore ti miyarka ani kuraɳa mikaski zombu ni lamiziki ndreki kuraɳa mikaski fomba ni taluwa, Maori etu misi azulahi telu ata efatra ro kurmiyanina. Boka madiniki nazi ata be nazi misi : zanaka dori, misi dori, misi fumba misi ndreki msindriyo. Rewu djabi meraɳa, rewu taburburi, Ani hilani roroyi napaku ndrewu ngwezi (ngwezi ni bengi), ngwezi rewu nirari ndrewu manunga ndreki midzutsu boka yewu nakudidiɳi ndrewu vahi ni hubuhubu (Saba comorensis). Neɳi ni azulahi ni Maori retu, rewu gudru ni kakazu naɳabwahi ndrewu teɳa boka yewu naɳapakuwa ndrewu ngwezi hila ni roroyi, (azulahi ni Maori tsi meraɳa ndreki ni Afuriki, rewu maɳapaku ngwezi ani hilani areki tu). Vudi ni kakazu Kurmiyanina aɳanovana azulahi izi vudi ni manga (Mangifera indica), mtrondro (Calophyllum), ndreki vudi mbunwara (Albizia lebbeck) ndreki vudi ni finesi (Artocarpus heterophyllus). Azulahi ni Maori etu paka vangonaboka yewu ka zi aɳena, zi miyarka ndreki zombu ni lamiziki hafa awu miyarka ndreki hantsa re, ani shigoma, ani mawulida, ani madjilisi, ani mugodru ndreki ani mazaraka.

Zanika dori

Zanika dori yi ro heliheli ndjabi zi kayi ndrewu kara yi mana zi heli. Be zi meraɳa ndreki dori safike holu mbelu meti mivulaɳa amba zi ro dori yi neyki zi tsi nayeraɳa ndrewu. Kila ampaɳanu zombu ni lamiziki misi mwadeli nazi aɳanovani izi ani pana nazi. Zanka dori yi hazu bushini, zi dzurona « dory ».

Yi ro azulahi maɳena ambanibani djabi mana izi heli, zi jewti tsi hitahita tu. Mwana dori zi ato ndrewu meraɳa dreki azulahi nusuni re (mwadeli aɳanova ndrewu izi ndreki zombu kurmiyani ndrewu aɳanova ndrewu izi) be zi tshato ndrewu ka kara taluwa tewu.

Dori, fumba, msindrio

Ani Azualahi telu kurmiyanina Maori etu dori ro heliheli ndjabi, fumba ro areki kiyasi, boka yewu msindriyo (yu ro maɳena marere ndjabi). Dori ndreki fumba ndreki mdindriyo rewu hazu Zanzibari, rewu kayi ndrewu msondro. Rewu ro zombu ni lamiziki mahalaza ani utamadini.

Ampaɳanu zombu ni lamiziki mandzari shashi jewti. Hasa ti maheri, ani fahanovana izi, ani fitsakarayina zombu, ani fiyasana kakazu, yu ro mana tsisi holu maru mila iyantra taɳana ni hasa ti. Hita tsika amba azulahi retu mbola suma ndrewu, be re shababi tsi miyantra ziti safike mandzari maheri mana taɳana ni hasa ti mbu veri. Wala zombu ni lamiziki retu tsu ahazu holu aɳadzari rewti neyka rewu rubaka. Wala tsi holu mbu ahalewu aɳanu azulahi hafa.

Fanie Précourt