Atsika meheyi amba Kisiwa ni Maori ti dipartime ni Farantsa be ziti mbola maɳarka lamiziki ni taluwa, mila tsika ni taluwa. Kuraɳa retu djabi navi nadesini holu miditri ndreki miboka ani kisiwa ni Komori, wala heyi tsika amba Maori ti ani kisiwa ni komori. Ani mkabala tsika retu ani kiblani ni Mozanbiki aɳivu ni kisiwa ni zanzibari ndreki Bushini, Mila tsika meraɳa. Fisumana la miziki ni Maori ziti rasulmali boka bara ni Afriki, Bushini, Iran, Yamani, Hindi dreki holu boka ani Bara ni Wulaya.Misi zombu ni lamiziki maru Maore etu, hita ani zombu kurmiyana aɳanovana izi, ndreki ani faɳanovana zombu ni lamiziki rewu,hita ka ani mwadeli isumana izi, ndreki mwadeli aniɳenani. Ampaɳanu zombu ni lamiziki retu neheyi nidzeri hasa tsara, zombu retu tsi meraɳa ndreki zombu ni lamiziki hafa. Atsika havi kweledza ndrewu ani gazeti mahampi efatra inu shama ni zombu ni lamiziki. Rewu efatra : misi shama ni zombu lamiziki ato ndreki ngwezi ni shiyama (membranofoni), misi shama ni zombu lamiziki maɳena re sambi rewu ka sumana (idiofoni), misi shama ni zombu lamiziki atona ndreki tadi(kordophoni), misi shama ni zombu lamiziki tsufina (aerofoni).

Ani dzoru ni lamiziki, zombu ni lamiziki ni vaki ndrewu ani shama efatra. Zombu ni lamiziki kayi ndrewu idiophoni rewu maɳena neyka rewu vangona rewu sambirewu awu neyka rewu huntsaɳina. Nadiwu amba ani shama ti rewu zombu lamiziki ni taluwa , boka ani fidzirevani holu mbelu. Maori etu zombu ni lamiziki ani shama ni idiofoni mahampi fulu areki ambi. Misi guduni aɳanovana mkayamba, misi ambiwu, misi zanka duf, misi ndeki zombu lamiziki kurmiyanina disanina mahala. Ani shama ni idiofoni yu misi zombu ni lamiziki efatra paka vago ni zombu hafa anga aɳena, misi dreki zombu lamiziki aroyi amba rewu ro mamangu zombu hafa anga aɳena.

Duf

Dufu ti zombu ni lamiziki boka Iran, Mahala djabi duniyani etu mehe ziti ani aɳarɳa maru ;ani tanana ni Zarabu kara Iran, Armeni, Afganistani, Hindi, zi kayi ndrewu daf , ani tanana ni Jeorji zi kayi ndrewu daphi, ani tanana ni Asi ndreki tanana ni Kokasi zi kayi ndrewu dap. Ani tanana ni Tibe zi kayi ndrewu daph, ani tanana ni turuki dreki Bosini, ,Alibani, Montenegiro zi kayi ndrewu def. Ani tanana ni Gresi zi kayi ndrewu défi, ani Kiblani ni Bara ni Afuriki zi kayi ndrewu deff, ani mkabala fanunga ni zuva ni bara ni Afuriki zi kayi ndrewu duff. Ani kisiwa ni Komori, vulaɳi tsika Maori etu, duf ki arabu ti nato drewu ndreki ngwezi ni shiniyama. Nato ndrewu ndreki raha maɳena. Rewu lumbuku ni kapoka garandu.

Holu aɳanu zombu ni lamizili mahampi centimetra 30, zi ato hiriki fuluvaluambi, yewu ro mahala aɳanovana raha maɳena re. Rewu arantiɳi aroyi aroyi ata mahampi telu tshutambi.

Ani yi Kadra mahala vangoni ampisoma zombu lamiziki yi zi kakazu maheri kara vudi ni bunara (Albizia lebbeck) awu vudi ni atafaɳa (Terminalia cattapa) naboka ndrewu teɳa nazi.

Duf yi kurmiyanina wakati holu maɳanu dikri. Zi ro kurmiyanina ani madjilisi, ani deba awu ani tari. Jewti duf ato ndrewu dreki mashini mandzari maru mandilatra duf atoni ampaɳani zombu ni lamiziki ani taɳana.

Garandu

Shaba kurmiyani ndrewu aɳanova ndrewu zombu ni lamiziki re, rewu Kayi ndrewu Garando an kibushi ndreki kimaori. Rewu ti zombo ni lamiziki ani shama ni idiofoni. Aɳati ndrewu misi patsu, sahani ni furu, misi ndreki kuveti ni mashini manasa simbu. Rewu suma ndrewu ani shigoma, ani patrosi, ani mlelezi, awu ani murengi. Rewu Vi ndreki shaba maɳena mare. Rewu raha alafu ndrewu dukani ale ndrewu kurmiyani ndrewu ani lamiziki momba tani Maori ti djabi. Yewu rangu mwaka 2000. Rewu suma ndrewu miyarka ndreki azulayi (dori, fumba, msindrio).

Patsu

Patsu ti sahani shaba laliɳi misi pana ni sentimetra telumpulu fituambi, zi vagona ndeki gudru ni kakazu.

Garandu ni lamachine

Kuveti ni lamashini manasa simbu vango ndrewu ndreki gudru ni kakazu aroyi. Zi kurmiyani ndrewu miyarka ndreki zombu ni lamiziki hafa, zi misi diametra efampulu tshutambi ani pana nazi.

Sahani ni furu

Sahani ni furu zi misi habosa ni sentimetra dimanpulu tshutambi ndreki ani foyiki nazi misi sentimetra efampulu siviambi. 

Mashevi

Masheve retu raha maɳena ato ani viti , ziti hazu pandri ani bahari ni Hindi. Pandri Mozambiki zi kayi ndrewu « masseve awu chitchatchatcha ». Zanzibari ziwu kayi ndrewu « miseve ». Bushini ka misi rewu be mwadeli hafa, rewu kayi ndrewu maseva awu koritsakoritsa. Rewu ato ndrewu ani taɳana ka. Larnion zikayi ndrewu kavir, kavia awu kascavel. Haya Rodrigi zi kayi ndrewu « katya-katya ».

Zi ato ndrewu ndreki shevi nahampi sivi awu fulu aroyi ambi. Rewu fiyezi ndrewu re sambi rewu ndreki raviɳi mavaɳati awu kitani. Jewti zi atoo ndrewu ndreki tadi nilastiki anga atandzaka. Rewu rari ndrewu ndreki satraɳa(Hyphaene coriacea)..

Zi ka fa tapayina satraɳa yi tokutru atapi lera aroyi ani zuva anga lera ano mandrari izi , zi alemi. Aɳati nazi asitriki vuwa ni masu ni aɳumbi gara mahampi fulu aroyi ambi. Vayi kayi ndrewu M’bilimbitsi ou Maso na ombygara (Abrus precatorius). Masu naɳumbi gara ro mapaɳena shevi rewu wakati holu mtsindzaka shakasha, biyaya awu magandza.

Ambiwi

Ambiwu rewu gudru ni kakazu aroyi tsi manpidzali hazu vagona anga maɳena. Rewu hazu ani kisiwa ni Komori, meraɳa ndreki ambio ni Bushini. Ambiwu tewu re kakazu tapayi ndrewu pana be ijewti rewu ato ndrewu ndreki valiha (Bambusa vulgaris) mana valiha maɳena mare boka yewu maheri mandiltra kakazu. Ambiwu tokutru sumana holu telu anga iyarka. Zi misi mwadeli telu amanguwana ambiwu anga rewu iyaru aɳanu lamiziki. Ambiwu re vagona wala ti tiktru mitsahatra, misi mwadeli teli aniɳena ni ambiwu. Maori etu viyavi ro misoma zi, aɳarɳa ni zombu lamiziki ti, navi nato ndrewu aɳarɳa ni tsindzaka, viyavi mtsangana aroyi aroyi rewu mikushindrana ani tsindzaka.

Maori etu ijewti ani manzaraka ambiwi kurmiyana ani raha maru. Zi kurmiyanina kara zombu ni lamiziki, kurminanina ka ani atsaraɳa, viyavi rewu mandeyi ambiwu nadzarisi ndrewu nato ndrewu saɳame ni fulera, rewu andesi ndrewu anga ponzi ndrewu uweti.

Mukwasa

Mukwasa yi zi kara ambiwu be lalayi ro mikurmiya izi. Rewu gudru ni kakazu ni mapwera (Psidium guajava), aroyi habosa ndrewu diametri aroyi ani pana nazi ndreki sentimetra arompulu. Misi lera holu mikurmiya (Avicennia marina). Jewti rewu tsi kurmiyani ndrewu kara taluwa, ani la miziki ni Maori ambiwu ndreki garandu re ro suma ndrewu maru, mana maɳena mare.

Mkayamba

Mkayamba ti ziti boka ani bara ni Afrika, wo zi kayi ndrewu shiquitsi awu kaembe ani tanana ni swihilini ni Mozambiki. Kenya ndreki Zanzibari zi kayi ndrewu kayamba. Bushini zi kayi ndrewu raloba. Kahiemba ni Bushini meraɳa ndreki mkayamba be zi kara maɳanu taburburi. Morisi zi kayi ndrewu maravanne. Ndzuwani ndreki ani kisiwa ni komoru zi kayi ndrewu Mkayamba. Taluwa tewu ti Larinion zi kayi ndrewu caïembre.

Maori etu kadra ni Zombu ni lamikizi ti ato ndrewu mavaɳati (Raphia farinifera) zi boka yewu fiyezi ndrewu ndreki raviɳi ni siturneli layi(Cymbopogon citratus). Zombu la miziki ti misi hila aroyi, kila hilani kadra yi tendru ni kakazu yi ni boka heli anga lera holu misomi zi mahazu mitana izi. Zi boka yewu aɳanova ndrewu masu naɳumbi gara aɳati nazi, aɳarɳa sayansi nazi kayi ndrewu (Abrus precatorius). Kakazu aroyi mitana izi aɳati nazi wo rewu kakazu ni kafe (Psychotria calothyris). Mkayamba yi hunstayina anga vuwa ni masu ni aɳumbi gara re aɳena, aɳanu la miziki. Zi ro mankatsara mugodro ndreki kila lamiziki amanguwa ndrewu izi Maori etu. Misi kalite maru isumana mkayamba yi, misi lerani tondru ni holu mikata izi havi mamangu kadranazi anga izi ihetsiki. Mkayamba ti zombu la miziki tiya ndrewu Maori etu be fatsisi holu maru maɳanu izi.

Fandisa

Neyka Maori etu Fandisa yi kurmiyanina andisanina raha hanina, be zi zombu ni lamiziki boka pandri Polinezi. Kimaori zi kayi ndrewu Mwitsi (awu mutsi), kibushi zi kayi ndrewu fandisa. Fandisa tikakazu ni metera areka ndreki sentimetra telumpulu ndreki sentimetra fuludimiyambi. Zi disanina antani awu an fandisa. Fandisa yi ato ndrewu nrekikakazu vudi ni litshi (Litchi sinensis) awu vudi ni finesi (Artocarpus heterophyllus) mana rewu maheri. Fadisa yi ndreki papadzi ro sumana lera ni holu mitsidzaka shitete. Zi disanina ani fandisa lera ni holu mitsindzaka wadaha. Zi jewti tsi hitahita fu wala ata tsindzaka ndreki hantsa miyarka ndreki fandisa yi mandeha ndreki veri.

Papadzi

Papadzi kurmiyanina aroyiaroyi. Rewu papadzi ni voniwu naboka teɳa ni sisifina ata madiwu. Rewu misoma izi, padadzi yi awuku ndrewu antani boka yewu suma ndrewu. Jewti, tsisi holu maru maɳanu rewu. Tsindzaka ni shitete mandeha ndreki milefa, miyaru dreki mwadeli isumana papadzi yi ka. Shitete yi tsindzaka ni tseki viyavi vu vadi ndrewu anga aɳadzari dzowu, tsu iszali iterka, zi tsindzayi ndrewu miyarla ndreki fandisa yi.

Tsakaretiki

Tsakaretiki ti gudru ni valiha mahampi metera areki ani habosani ndreki sentimetra fulu ani pana nazi. Zi hazu Bushini, zi kayi ndrewu « tsipertrika », haya Larnion zi kayi ndrewu « piker ». Zi suman drewu ndreki gudru ni kakazu aroyi. Zi ka sumana zi ambala aɳabu ni kakazu awu an tani. Zi mandeha ndreki kosa mana holu mbelu jewti mikurmiya garandu mandiltra Tsakaretiki.

Fanie Précourt