Atsika meheyi amba Kisiwa ni Maori ti dipartime ni Farantsa be ziti mbola maɳarka lamiziki ni taluwa, mila tsika ni taluwa. Kuraɳa retu djabi navi nadesini holu miditri ndreki miboka ani kisiwa ni Komori, wala heyi tsika amba Maori ti ani kisiwa ni Komori. Ani mkabala ni Mozambiki aɳivu ni Zanzibari ndreki Bushini , la miziki ni Maori. Retu rasulmali boka Afuriki, Bushini, Iran, Yaman, Indi, ndreki holu boka ani bara ni Ulaya. Misi zombu ni lamiziki maru Maori etu, hita ani zombu kurmiyana aɳanovana izi, ndreki ani faɳanovana zombu ni lamiziki rewu, hita ka ani mwadeli isumana izi, ndreki mwadeli aniɳenani. Ampaɳanu zombo ni lamiziki retu neheyi nidzeri hasa tsara, zombu retu tsi meraɳa ndreki zombu ni lamiziki hafa. Atsika havi Ikweledza ndrewu ani gazeti mahampi efatra inu shama ni zombu ni lamiziki. Ani efatra rewu : misi shama ni zombu lamiziki ato ndreki ngwezi ni shinyama (membranofoni), misi shama ni zombu lamiziki maɳena re sambi rewu ka sumana (idiofoni), misi shama ni zombu lamiziki atona ndreki tadi (kordophoni), misi shama ni zombu lamiziki tsufina (aerofoni).

Shama ni aerofoni ti zombu lamiziki tsufina, retu zombu ni lamiziki tanina, izi ka sumana paka ampamangu lamiziki maɳebela zi ani suɳi nazi ari boka yewu zi tsufini. Awu zi havi vavi mihusiɳi izi tompiɳi boko zi maɳzna. Maori etu ani shama ni aerofoni misi zombu ni lamiziki mahampi dimi (5). Misi sufle ndreki kordom, rewu zombu ni lamiziki kutruga ndrewi ndreki lamashini. Haya dzumari ndreki baragum rewu zombu ato ni ampaɳanu zombu ni lamizi ani taɳana be jewuti ampaɳanu rewu mandeha ndreki vaha.

Kuraɳa retu mandeha ndreki manpidzeri mana zombu ni lamiziki kara : firimbi, ndzumari, ndreki baragum fa tsi suma ndrewu ka maori etu. Holu mbeli misi tama amba mbu hisi holu hafa mbu ipudi iyatra ata ahazu ampiyantra rihavani ka ata zombu kara , firimbi, ndzumari, ipudi mahalaza Maori etu.

Baragumu

Ziti Mahombe be , ziti heyi ndrewi momba duniyani etu djabi momba Tibe ata Japon, ata Haiti . Monba Hindi ata Sisili ata Omani. Faransta ziti kayi ndrewu ansive, haya momba ani kisiwa ni baharini ni hindi mahala kara bushini zi kayi ndrewu antsiva, larinion ziti kayi ndrewu lansiv awu Morisi ndreki ani kisiwa ni Rodrigi zi kayi ndrewu lanbik. Baragum ni Maori ti misi kalite maru, rewu ti djabi kayi ndrewu baragum mana rewu misi tendruni boka yewu meti tsufina. Aɳarɳa ni sayensi nazi kayi ndrewu charonia tritonis.

Baragum ti tsufina neyka zi ti sumana. Suɳi ni ampisoma zi apaku ani vava nazi ari. Zi maɳena neyika tsufina, boka yewu taɳana ni holu misoma izi ro mapaɳena izi zi ka biɳafini mbu aɳena mare zi ka karani mbu aɳana mora mora.

Momba ani kisiwa ni baharini ni Hindi djabi , baragum ti zi ti tewu kurmiyani ndrewu ani faɳavana itungaɳa raha, awu ani wakati ni kuraɳa mi fotutru Hasa. Maori tetu taluwa tewu ziti tewu kurmiyani ndrewu lera ni rewu mayita butri hiditri ani tani Maori zi ni tsufi ndrewu anga rewu ikuwelewa amba misi butri havi. Boka yewu Ngazidja zi kurmiyani ndrewu ani trangani wakati rewu andeha andadeviɳi, zi tsufi ndewu anga holu mbelu kwelewa misi holu nati. Zi fati suma ndrewu ka Maori etu be zi mbola hazu.

Firimbi

Firimbi zi kayi ndrewu ka fluti ani kisiwa ni komori. Firimbi ti ziti zombu ni lamiziki tsufina ziti mayitsi ndreki taburiburi. Zi meraɳa ndreki zombu ni lamiziki ni bushini kayi ndrewu sodina.

Zi ato ndrewu ndreki tiyo mahiya wala ti tapayi ndrewu ani vava nazi be zi kupunguza ndrewu anka ahiya heli ani tedruni aɳabu atu.

Zi taluwa tewu ato ndrewu ndreki valiha awu kakazu ni vudi ni pwapwaya (Carica papaya). Ijewtu firimbi misi kalit maru, misi holu mikurmiya ata tiyo ni pvc aɳanova ndewu izi. Firimbi paka tsufina boka yewu zi maɳena.

Firimbi zi boka ani tani ki arabu. Ani Tanzani ndreki Zanzibai zi kayi ndrewu neï , ani soma nazi zi misi tshuta, kila firimbi areki misi aɳarɳa nazi, boka yewu aɳarɳa yi madaha ndrei mwadeli zi maɳena. Misi Rast ti ro maɳena do, misi Doka ti ro maɳena ré, misi Bousalek ti ro maɳena mi, misi Gaharka ti ro maɳena fa, misi Nawa ti ro maɳena sol, misi Houssayni ti ro maɳena la, misi Mahour ti ro maɳena si.

Habosa ni tiyo ni firimbi ndreki pana nazi miyarka ndreki mahala napitayi ndrewu hirki fitu re mandeha ndreki mwadeli zi tokutru maɳena. Rangu mwaka aroyi arivu zi firimbi ti nandzari kosa Maori etu be ijewti misi holu mandeha midzoru faɳanovana ziti Tanzani boka yewu havi maɳanu zi Maori etu. Mbu tsara neyka Firimbi ti nivadiki kurmiyanina kara taluwa tewu, tsara neyka ziti mipudi mahalaza ani Madjilisi mana ziti miyarka ndreki kaswisa

Kordomu

Kordomu ti, ziti boka ani bara ni ulaya. Ziti nandesi ndrewu ani kisiwa ni baharini ni Indi etu ani fara ni karne fulu siviambi. Bushini zi kayi ndrewu gorodora taralila , larinion Kayi ndrewu ralé-poussé, fouet fouet, Rodrigi kayi ndrewu kordéon. Zi ti zombu ni lamiziki mibiyaɳa misi ndreki trebuku maru.

Kordomu yi tewu suma ndrewu ani rombu, iyo ro mana amarozani holu misoma zi tewu mbushi. Zombu ni lamiziki ti tewu suma ni holu be ni taluwa. Ziti ka sumana holu mbeli meti mindziki ani rombu awu ani soma ni lulu. Fa misi mwaka fulu amba kordomu tu fa tis sum ndrewu Maori etu.

Sufle

Misi mahala maru amba sufle ti ziti tshale ndrewu amba ziti zombu ni lamiziki. Be Maori etu zi ti nale ndrewu zombu ni lamiziki rangu mwaka arivu siviandzatu valumpulu.

Sufle zi zatra kurmiyanina wakati ampisoma lamiziki mikeki holu neyka misi soma ni taluwa. Zi neyka tsufina ni maɳena mwadeli areki tu. Zi tsufina lera ni mamadiki saranga awu mamadiki tsindzaka.

Sufle zi ti zombu lamiziki tsufina, sufle misi bili kurmiyani ndrewu swafi. Zi kayi ndrewu ndzumari misi lerani. Sufle yi zi kurmiyani ndrewu ani madjilisi ndreki ani shigoma. Zi kara ndzumari zi maɳena mare wala ata ka misi tsiɳitsiɳi zi reɳi.

Ndzumari

Ndzumari ti, ziti zombu ni lamiziki tsufina, ziti atondrewu ndreki kakazu. Ziti boka tani ni Arabu ndreki ni Persi zi hazu ka ani Tanzani (zumari), hazu ka bushini (kabiro), zi hazu ka ani kisiwa ni Komori (ndzumari).

Ndzumari mbola kurmiyani ndrewu ani kisiwa ni Keniya kayi ndrewu Lamu (Kisiwa ni Keniya, ndreki nishani kayi ndrewu Wagunya).

Ndzumari ni Maori zi misi : vavani vulaɳi ndrewu shaba ani kisawahili, misi neɳi nazi kayi ndrewu tandaa ani kisawahili, ndreki fandumbku nazi kayi ndrewu tako ani kisawahili. Vava nazi ato ndreki babaki ni papadzi, rewu mangala satra alefitri ndrewu anga holu mahazu mitsufutru izi. Boka yewu holu mangala gudru ni garandu alefitri ata mivadiki taburburi, rewu boka yewu mangala tadi amiheza ndrewu izi.

Neɳi ni ndzumari misi loka mahampi fitu , tshuta aluwa, areki afara. Neɳy nazi ato ndrewu ndreki kakazu mayivaɳa kara kakazu ni mtrodro (Colophyllum).Ani Vava nazi ari mahala tsufina ari zi ato ndrewu ndreki satra (Hyphaene coriacea). Mahala ansitriha ndrewu neɳi ni ndzumari ndreki lumbku nazi amiheza ndrewu tadi anga i tana tsara, anga zi tsi uhetsiki lera zi sumana.

Rangu mwaka arivu siviandzatu valumpulu ndzumari navi nilefa wala sti sumana ka, be ijewti ri likolli ni lamiziki retu mipudi miyantra maɳanu ziti boka yewu rewu miyasa anpiyantra ri mwana kiyoni misoma ziti anga ziti ipudu sumana maori etu.

Fanie Précourt